ԻՆՉ Է ՀՆԱ-Ն, ՀԱՇՎԱՐԿԸՀամախառն ներքին արդյունքը որոշակի ժամանակահատվածում տվյալ երկրում արտադրված պատրաստի ապրանքների և ծառայությունների շուկայական արժեքն է։ Դիտարկենք ՀՆԱ-ն հետևյալ օրինակի միջոցով։ Ենթադրենք՝ Ա երկիրը ընթացիկ և նախորդ տարիներին արտադրել է նշված ապրանքներն ու ծառայությունները նշված գներով (օրինակում ներկայացված են պայմանական թվեր): Երբ հաշվարկում ենք, թե Ա երկիրն ընդամենը որքան ապրանքներ և ծառայություններ է արտադրել, օրինակ՝ ընթացիկ տարում, ստանում ենք Ա երկրի ընթացիկ տարվա ՀՆԱ ցուցանիշը՝ 6221.75, իսկ նախորդ տարում՝ 6073.8:
Ապրանք/Ծառայություն | Նախորդ տարի | Ընթացիկ տարի | ||||
Քանակ | Գին | Ընդամենը | Քանակ | Գին | Ընդամենը | |
Հաց | 1000 | 2 | 2000 | 998 | 2 | 1996 |
Կաթ | 200 | 2 | 400 | 200 | 2 | 400 |
Պանիր | 105 | 20 | 2100 | 97 | 24 | 2328 |
Էլեկտրաէներգիա | 1996 | 0.55 | 1097.8 | 1995 | 0.45 | 897.75 |
Վարսավիրական ծառայություններ | 20 | 13 | 260 | 20 | 18 | 360 |
Թատրոն | 9 | 24 | 216 | 10 | 24 | 240 |
Գումար | 6073.8 | 6221.75 |
Երբ պետք է հաշվարկել մի ամբողջ երկրի ՀՆԱ-ն, վիճակագիրները և տնտեսագետները կարող են կիրառել բազմաթիվ մեթոդներ, որոնցից ամենատարածվածի համաձայն՝ անհրաժեշտ է հաշվարկել հետևյալ բաղադրիչների գումարը՝ՀՆԱ = Սպառում + Ներդրումներ + Պետական ծախսեր + Զուտ արտահանում (Զուտ արտահանում = Արտահանում - Ներմուծում)Այս ցուցանիշը ժամանակի ընթացքում ունեցավ զարգացումներ։
Հասկանալու համար, թե ինչպիսին է ՀՆԱ-ն, հաշվի առնելով նաև երկրի բնակչության քանակը, սկսեց կիրառվել մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն, որը կստանանք, եթե ՀՆԱ ցուցանիշը բաժանենք տվյալ երկրի բնակչության թվի վրա։ Այսպես են գնահատում երկրի բնակչության կյանքի որակը։Երկրները տարբերվում են իրենց «ապրելու ծախսերով»․ որոշ երկրներում գներն ավելի բարձր են, նույն ապրանքներն ավելի թանկ են, քան այլ երկրներում, տարբեր են նաև հարկերի չափերը, փոխարժեքները։ Այս գործոնների ազդեցությունը հաշվի առնելով՝ այժմ մեծապես կիրառվում է ՀՆԱ ցւոյցանիշի մեկ այլ զարգացում՝ ՀՆԱ մեկ շնչի հաշվով՝ գնողունակության համարժեքությամբ։Այժմ նախորդ երկու ցուցանիշները դիտարկենք օրինակով.Եթե երկու երկրներում էլ մեկ շնչին բաժին հասնող ՀՆԱ-ն նախորդ տարում եղել է, օրինակ, 3700 դոլար, իսկ գնողունակության համարժեքությամբ՝ մեկում 8800 դոլար, իսկ մյուսում՝ 7900 դոլար, ապա ստացվում է, որ առաջին երկրում իրականում բնակչության գնողունակությունը շատ ավելի բարձր է, քան մյուսում, առաջինի բնակիչներն իրենց եկամտով ավելի շատ ապրանքներ և ծառայություններ կարող են ձեռք բերել։
անվանական եվ իրական ՀՆԱ
Առաջին հայացքից, դիտարկելով երկու տարիների ընթացքում Ա երկրի գրանցած ՀՆԱ ցուցանիշները, կարող ենք ասել, որ Ա երկիրն ընթացիկ տարում գրանցել է 2.4 %-ի չափով տնտեսական աճ։ Վերջինս անվանում են անվանական ՀՆԱ աճ կամ արժեքով արտահայտված աճ։
Սակայն կարևոր է հաշվի առնել մի հանգամանք ևս. եթե ընթացիկ տարում ապրանքներն ու ծառայությունները նույն քանակով են արտադրվել, ինչ նախորդ տարում, սակայն, դրանց գներն աճել են, ուրեմն ի՞նչ՝ արդյոք ունե՞նք աճ։
Պետք է հաշվի առնել գների աճի ազդեցությունը, այսինքն՝ չեզոքացնել միայն գների աճի «շնորհիվ» ունեցած աճը, տեսնել, թե որքան է ՀՆԱ իրական կամ ծավալային աճ գրանցվել։
Ա երկրի օրինակով կստացվի, որ ընթացիկ տարում այն ունեցել է ՀՆԱ 2.4 % աճ՝ (6221.75 – 6073.8) ÷ 6073.8 × 100% = 2.4%:
Այժմ հաշվի առնենք նաև գների աճը, որը կդիտարկենք գների ինդեքսի միջոցով։ Ենթադրենք՝ Ա երկրում սպառողական գների ինդեքսը, որն անվանում ենք նաև ՀՆԱ դեֆլյատոր, կազմել է 101.9 (այլ կերպ կարող ենք ասել, որ գնաճը կազմել է 1.9%):
Ա երկրի իրական ՀՆԱ-ն կլինի՝
6221.75 / 101.9*100= 6105.74
Իսկ իրական ՀՆԱ աճը կլինի՝
(6105.74 – 6073.8) ÷ 6073.8 × 100% = 0.53%
ՑՈՒՑԱՆԻՇԻ ԱՌԱՎԵԼՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՎ ԹԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
ՀՆԱ-ն հաշվարկելը տարբեր երկրներին ընձեռում է մի շարք հնարավորություններ։
Այս ցուցանիշի շնորհիվ հնարավոր է՝
Սակայն ՀՆԱ ցուցանիշը, ինչպես և ցանկացած տնտեսական և վիճակագրական այլ ցուցանիշ, ունի իր թերությունները.
Այդ պատճառով ստեղծվել են բազմաթիվ այլ ցուցանիշներ, որոնք լրացնում են ՀՆԱ բացերը:Տնտեսական իրավիճակը մեր երկրում գնահատելու նպատակով օգտագործվող ցուցանիշներից է Տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը (ՏԱՑ)։
Ամեն ամիս հաշվարկվում է, թե արտադրանքի թողարկման իրական ծավալը նախորդ ամսվա համեմատ որքան է փոփոխվել։ Այնուհետև ամսական տվյալների հիման վրա հաշվարկվում է տարեկանը։
ՏԱՑ-ը հաշվարկվում է նախորդ տարվա տարեկան միջին գներով, ինչի արդյունքում կարողանում ենք հասկանալ ծավալի իրական փոփոխությունը։ Տվյալները կարող եք տեսնել այստեղ:
Մարդկային զարգացման ինդեքսը անդրադառնում է 3 հիմնական ասպեկտների՝ կյանքի սպասվող տևողությանը, կրթության մակարդակին և մարդկանց կենսամակարդակին։ Այս ցուցանիշի նպատակն է անդրադառնալ երկրի տնտեսության որակական կողմերին։ Մանրամասները կարող եք կարդալ այստեղ։Երջանկության ինդեքսը, որը ստանալու համար հարցումներ են կատարում բնակիչների շրջանում, գնահատում, թե որքանով են մարդիկ գոհ կառավարությունից և հանրությունից, ինչ արժեհամակարգ ունեն և արդյոք կարողանու՞մ են ազատորեն պահպանել իրենց արժեքները։ Մանրամասները՝ այստեղ։Ձեզ կհետաքրքրի նաև
Նյութից օգտվելու դեպքում հղումը www.abcfinance.am պարտադիր է:
ՀՀ կենտրոնական բանկի ֆինանսական կրթման թիմը ողջունում է կրթական ծրագրերին աջակից դառնալու ձեր ցանկությունը: Մենք արժևորում ենք ձեր տաղանդն ու ժամանակը և ուրախ կլինենք տեսնել ձեզ մեր կամավորների շարքում։